به گزارش خبرنگار بازار انرژی، کریم عباس زاده رئیس دانشکده برق دانشگاه خواجه‌نصیر طوسی درنشست تخصصی فناوری‌های نوآورانه و مدیریت مصرف انرژی در صنعت سیمان که عصر امروز در دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی برگزار شد، طی سخنانی بیان کرد: در ایران به‌طور متوسط 40درصد انرژی در بخش خانگی و اداری، حدود 27درصد در بخش حمل‌و نقل و حدود 23 درصد در بخش صنعتی مصرف می شود؛درحالی که در کشور صنعتی مثل چین، 50درصد انرژی در بخش صنعت مصرف می‌شود و همین آمار نشان می‌دهد که ما کشوری صنعتی نیستیم چرا که بیشتر مصرف انرژی ما در بخش غیرمولد است.
وی افزود: شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالاست و حتی دیگر نمی‌توان از لفظ خیلی بالا استفاده کرد، بلکه باید بگوییم خیلی خیلی بالاست و در حالی‌که در جهان در طی سال‌های اخیر، با رشد تکنولوژی و بهینه سازی، شدت مصرف انرژی به طور متوسط در حال کاهش بوده، نمودار شدت مصرف انرژی در ایران به جای کاهش، باز هم افزایش یافته و از متوسط جهانی بیشتر فاصله گرفته است.
عباس‌زاده با بیان اینکه "برای ایجاد یک‌دلار ارزش افزوده در جهان به‌طور متوسط 7.5 تا 8 میلیون ژول انرژی مصرف می شود"، گفت: برای ایجاد همین یک‌دلار ارزش افزوده در ایران بین 20 تا 25 میلیون ژول انرژی مصرف می‌شود.
وی ادامه داد: بر اساس ترازنامه هیدروکربوری کشور 55 درصد گاز در نیروگاه ها و حدود 5 درصد در صنعت سیمان مصرف می‌شود و از مجموع حدودا 6.4 میلیارد مترمکعب در سال انرژی معادل مصرفی در صنعت سیمان، حدود 79درصد گازطبیعی، 10 درصد برق و 11 درصد مازوت است؛ این آمار نشان می‌دهد که در صورت بهینه سازی مصرف گاز در صنعت سیمان، چقدر بهره‌وری این صنعت و راندمان مصرف انرژی آن می‌تواند بهبود یابد.
رئیس انجمن ماشین‌های مکانیکی با بیان اینکه "در صنعت سیمان پتانسیل خوبی برای صرفه‌جویی مصرف انرژی وجود دارد که تاکنون برخلاف دیگری نقاط جهان، ما به آن ورود جدی نداشته‌ایم"، گفت: مدیریت انرژی به مجموعه روشها و اقداماتی گفته می شود که در سیستمهای مختلف با هدف مصرف صحیح انرژی و حداکثر نمودن منافع یا حداقل سازی هزینه ها بدونکاهش کیفیت محصولات و یا خدمات انجام می شود.
وی افزود: سیستم‌های مدیریت انرژی شامل شناخت سیستم و ممیزی انرژی تفصیلی، اجرای راهکارهای برتر صرفه‌جویی انرژی و پایش مستمر صرفه‌جویی و مصرف انرژی است.
عباس‌زاده با بیان اینکه "یکی از بیشترین مقادیر مصرف انرژی در صنعت سیمان در بخش Clinker burning and cooling با سهم 24 درصدی است"، گفت: پروسه تولید سیمان را که بررسی می‌کنیم می‌بینیم روی بخش این پروسه می‌توان بهینه سازی مصرف را اعمال کرد اما بیشترین میزان بهره‌گیری از انرژی، در استفاده مجدد از حرارتی است که هدر می‌رود و می‌تواند این حرارت برای تولید برق مورد توجه قرار گیرد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: 40 تا 50درصد از حرارت تولیدی در کوره‌های مدرن سیمان از طریق گازهای خروجی هدر می‌رودکه می‌توان با فناوری‌های رایج و مدرنی چون سیکل بخار و سیکل رانکین الی، از این حرارت برای تولید برق استفاده کرد.
وی افزود: رهاورد نهایی حاصل از صرفه‌جویی در بخش حرارتی صنعت سیمان، آزادسازی ظرفیت شبکه، کاهش چشمگیر هزینه‌های برق و آوردهای زیست محیطی ناشی از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
عباس‌زاده خاطرنشان کرد: از مسیر بازیافت حرارتی می‌توان تا 30درصد از نیاز برق یک کارخانه سیمان را تهیه کرد و این دستاورد اقتصادی می تواند رقابت پذیری را در بازار داخلی و بین‌المللی افزایش دهد.
ایران رتبه ششم تولید سیمان را در جهان دارد
حسن قاسم‌زاده، رئیس انجمن ژئومکانیک نفت و استاد دانشگاه خواجه نصیر در نشست فناوری‌های نواورانه و مدیریت مصرف انرژی در صنعت سیمان اظهار داشت: ایران به 70 تا 72 میلیون تن تولید سالیانه و 90 میلیون تن ظرفیت تولید، رتبه‌6 ششم را در تولید سیمان جهان دارد.
وی افزود: این فاصله 18 تا 20 میلیون تنی بین ظرفیت و تولید واقعی، ناشی از قطع برق، پیر بودن صنعت سیمان و سوءمدیریت است.
قاسم زاده با بیان اینکه "بتن پرمصرف‌ترین ماده در جهان پس از آب است"، گفت: مصرف سرانه سالیانه بتن در جهان 4 تن است و مصرف سالیانه 525 کیلو سیمان را به‌ازای هر نفر در جهان شاهد هستیم که رقم بسیار قابل توجهی است.
وی ادامه داد: تولید کل سیمان جهان در سال 2024 حدود 4 میلیارد تن بوده و ایران رتبه ششم را در جهان با تولید 72 میلیون تن به‌خود اختصاص داده است.
رئیس انجمن ژئومکانیک نفت خاطرنشان کرد:کل انرژی مصرفی دنیا برای سیمان در سال 2024 بالغ بر 14 اگزا ژول بوده که سهم سیمان از مصرف انرژی جهان 2.5 درصد است؛ یعنی 2.5 درصد کل انرژی مصرفی جهان برای تولید سیمان مصرف می‌شود که رقم بسیار قابل توجه و بزرگی است.
وی افزود: هر جا سخن از تولید است باید از آلایندگی ناشی از آن هم صحبت کنیم، 8 درصد گازهای گلخانه‌ای جهان توسط سیمان تولید می‌شود؛ یعنی سهم سیمان در انتشار CO2 به 8 درصد می‌رسد و تولید هر تن سیمان 900 کیلو دی‌اکسید کربن وارد هوا می‌کند.
قاسم‌زاده خاطرنشان کرد: سهم سیمان در انتشار co2 ایران 9 درصد است که دلیل این مقدار بیشتر بودن نسبت به آمار متوسط جهانی، فرسوده بودن صنعت سیمان و تکنولوژی پایین‌تر آن است.
وی ادامه داد: بهینه‌سازی فرآیندهای تولید با استفاده ازکوره‌های خشکف جایگزینی سوخت‌های فسیلی با استفاده از انرژی تجدیدپذیر، مدیریت هوشمند انرژی با استفاده زا هوش مصنوعی و پیاده سازی فناوری‌های نوین با جایگزینی سیمان سنتی، از راهکارهای کاهش مصرف انرژی در صنعت سیمان است.
استاد دانشگاه خواجه نصیر تصریح کرد: برای جایگزینی سیمان سنتی به‌منظور کاهش مصرف انرژی می توان از سیمان‌های ژئوپلیمری، از آهک زنده و زئولیت و آهک شکفته  و زئولیت استفاده کرد.
وی افزود: سیمان ژئوپلیمری حدود 20 تا 30 درصد سیمان پرتلند انرژی نیاز دارد و با جایگزینی زئولیت با کلینکر می‌توان تا حد زیادی از مصرف انرژی تولید سیمان کاست.
رئیس انجمن ژئومکانیک نفت اذعان داشت: امروز صنعت سیمان و همه صنایع کشور نیازمند سرمایه گذاری در بخش R&D به‌منظور بهینه سازی مصرف انرژی و پیاده‌سازی روش‌های نوین و جایگزینی با روش‌های سنتی هستند.
 
در حوزه مصرف انرژی بی توجهی شده است
در ادامه این نشست، علیرضا کفشکنان، کارشناس انرژی و مدیرعامل شرکت افق تأمین انرژی پارس اظهار داشت: ظرفیت نیروگاهی ایران به 95 هزار مگاوات رسیده و بین کشورهای منطقه، یکی از بالاترین سطح شبکه برق را داریم؛ پس در زمینه ایجاد ظرفیت‌های تولید به‌خوبی عمل کرده ایم.
وی افزود: یکی از نقاط مغفول مانده و مورد توجه این است که در طی دهه‌های اخیر، آنطور که در بخش تولید متمرکز بوده ایم، روی مصرف توجه نداشته‌ایم و اگر روی الکوهای درست مصرف انرژی به‌ویژه برق در بخش‌های مختلف مصرفی از جمله صنعت کار می‌شد، امروز تا این حد ناترازی انرژی را تجربه نمی‌کردیم؛ اگرچه کاهش سرمایه گذاری در بخش تولید نیز متأثر از گپ قیمتی بین قیمت تمام شده و قیمت عرضه شده برق و انرژی، در ایجاد و تشدید ناترازی نقش پررنگی داشته است.
کفشکنان با بیان اینکه هم با ناترازی برق و هم با ناترازی گاز توأمان مواجه‌ایم، گفت: قبلا روزانه نیاز 250 میلیون مترمکعبی نیروگاه‌ها با گاز طبیعی قابل پاسخگویی بود، الان نیمی از این نیاز با گاز تأمین می‌شود و حتی در تابستان هم نمی‌توانیم کل نیاز سوخت نیروگاه‌ها را با گاز بدهیم.
وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود از آذرماه دوباره خاموشی‌ها ناشی از ناترازی سوخت در نیروگاه‌ها، شروع شود واین شرایط ما را بیش از پیش ملزم می‌کند به سمت اصلاح در بخش مصرف گاز و برق حرکت کنیم.
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه متأسفانه وزارت نیرو به خاموشی صنایع مدیریت بار می‌گوید، گفت: در اکثر کشورهای دنیا با راه‌اندازی واحد WHR در صنایع سیمان، هم بخشی از تولید برق مورد نیاز صنایع سیمان را تأمین کردة اند و هم از آلودگی آن کاسته‌اند، اما در کشور ما به راه‌اندازی این واحدها تاکنون توجه‌ای نشده است.
باید سوخت سوم را وارد کنیم
در ادامه این نشست، اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان اظهار داشت: در صنعت سیمان باید از دوگانه‌سوزی عبور کنیم و سوخت سوم را وارد کنیم و آن چیزی نیست جز تولید انرژی از پسماندهای شهری که با عنوان RDF مطرح می‌شود.
وی افزود: هند سالانه از محل WHR در صنعت سیمان 538 مگاوات برق تولید می‌کند اما در ایران هنوز این مهم اجرایی نشده است؛ البته در برخی واحدهای سیمان کارهایی را شروع کرده‌ایم.
الوندیان خاطرنشان کرد: انواع سوخت جایگزین از جمله RDF و TDF می‌تواند به تأمین انرژی موثر صنعت سیمان کمک کند که استفاده از RDF در سیمان کرمانشاه شروع شده است.
دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان افزود: اینکه ما چرا سالهاست به سراغ طرح‌های موثری چون WHR‌و RDF نرفته‌ایم به این دلیل است که به خاطر گاز ارزان، همچون یک بچه پولدار بی دغدغه به مصرف بالای انرژی پرداخته‌ایم اما اکنون که ناترازی انرژی به ضررهای هنگفت دامن زده، به سراغ این روش‌ها رفته و الزام آن را متوجه شده ایم.
وی ادامه داد: هر تن سیمان در دنیا 25 دلار مصرف انرژی دارد اما در ایران برای تولید هر تن سیمان 5 دلار هزینه مصرف انرژی می‌پردازیم و بقیه آن را در قالب یارانه دریافت می‌کنیم، اما آیا این یارانه انرژی ارزان به صنعت سیمان به ساخت و ساز ارزان‌تر منجر شده است؟
الوندیان تصریح کرد: باید ولنگاری را در مصرف انرژی متوقف کنیم و به سمت بهره‌وری در مصرف انرژی به‌خصوص در صنایع حرکت کنیم.
صنعت سیمان کشور در مرحله هشدار است
در ادامه این نشست، فاضل عبیات، معاون فنی و مهندسی هلدینگ سیمان تأمین اظهار داشت: چین 3000 کارخانه سیمان دارد که همگی آنها به WHR مجهز هستند اما هیچ کارخانه سیمانی در ایران به WHR مجهز نیست و تازه این تجهیز را در چند کارخانه آغاز کرده‌ایم.
وی افزود: عراق در 10 سال اخیر تولید سیمانش را افزایش داده و قرار است تا 2030 به 62 میلیون تن در سال برساند که 10 میلیون تن بیشتر از نیاز این کشور است و این مسئله هشداری برای صنعت سیمان ایران است.
عبیات با بیان اینکه "صنعت در ایران 34 درصد از مصرف برق کشور را به خود اختصاص داده و 2.3 مصرف برق کشور نیز سهم صنعت سیمان است، گفت: در بخش بخش صنعت سیمان می‌توان روی کاهش مصرف انرژی و بهینه سازی آن کار کرد.
وی ادامه داد: عدم‌النفع صنایع مستقر در شهرک‌های صنعتی در نیمه نخست سال 1403 از قطعی برق 33.7 همت بوده، حال اگر بتوان بخشی از این برق را از بهینه‌سازی مصرف و از محل انرژی حرارتی بازیافتی بدست آورد چه سهم موثری می‌تواند در کاهش این عدم‌النفع داشته باشد.